En - helaas - een hoog waarheidsgehalte
Er was op mijn lagere school een meester die prachtig kon vertellen. Na afloop vroeg de klas hem telkens weer of het zojuist vertelde verhaal echt was gebeurd. Zijn antwoord was altijd een brede glimlach met de toevoeging dat dat er niet zo toe deed. We hadden immers van een mooi verhaal genoten en daar ging het toch om?
Ik moest aan mijn schoolmeester denken na lezing van 'Het vergeten verhaal van een onwankelbare liefde in oorlogstijd' van het gelegenheidsduo Charles den Tex & Anneloes Timmerije. Want dat is namelijk een prachtig verhaal, vol spanning en smachtende liefde, intriges en verrassende ontwikkelingen. Maar is het allemaal werkelijk gebeurd?
Het antwoord op deze vraag is zowel ja als nee. Het verhaal is inderdaad gebaseerd op de werkelijkheid die is vastgelegd in persoonlijke dagboeken en een vergeten archief. Wat dat betreft liegen de feiten er niet om. Maar ook is het een roman, dus fictie en mag je het waarheidsgehalte van elke zin in twijfel trekken. De schrijvers hebben immers de vrijheid om de werkelijkheid naar hun hand te zetten en dat is ongetwijfeld hier en daar ook gebeurd. Maar de grote verhaallijn zal ongetwijfeld kloppen.
De historische achtergrond van de gebeurtenissen is intrigerend: er is een strijd om de macht gaande voor na de oorlog, zodra Nederland het bestuur in Nederlands-Indië zal herstellen. Dat laatste is er niet van gekomen, maar dat kon men - en zeker niet degenen die geen oog hadden voor de toenemende vrijheidsdrang van de ‘inlanders’ - toen nog niet weten. Want meteen na de Japanse capitulatie verklaarde Indonesië de onafhankelijkheid en begon er een andere strijd in de Nederlandse kolonie.
De twee rivalen in het boek zijn generaal Simon Spoor en Hubertus van Mook, de laatste landvoogd in Nederlands-Indië. In dit politieke steekspel zijn Marja Landberg en Guus Hagers twee belangrijke pionnen. Guus is dat tegen wil en dank, want hij is er min of meer ingeluisd. Maar in feite draait het verhaal om de liefde tussen Guus Hagers en Lienke waar onverwachts de oorlog tussen kwam. Gedurende de oorlog zijn zij onwetend van elkaars lot. Zouden zij elkaar na de oorlog weervinden? Dat is de hamvraag voor de lezer.
Maar wat het boek voor mij zo interessant maakt zijn de beschrijvingen van Lienkes verblijf in de Japanse gevangenkampen en dus van het leven in die kampen in het algemeen. Wij, de Indo’s van de tweede generatie, kennen die verhalen wel uit eerste hand als de familieleden niet al te veel last hadden van het Indische zwijgen. De gebeurtenissen die ons ter ore kwamen klonken verschrikkelijk en wreed. Tegelijkertijd drong door de nabijheid van de vertellers het besef niet tot je door en luisterde je vooral naar spannende verhalen met - inderdaad - veel horrorgebeurtenissen. Het lijkt of al die verhalen nu zijn samengevat in dit boek. Als je als argeloze lezer - dus met afstand tot je eigen familie - het boek leest, dringt alle ellende pas goed door.
Het boek met de lange titel is in meerdere opzichten een bijzonder boek. Sowieso al om het feit dat het geschreven is door twee auteurs. Charles den Tex had al naam gemaakt als schrijver van spannende verhalen. Anneloes Timmerije is schrijfster met een Indische achtergrond. Samen vormen ze de ideale combinatie om dit spannende verhaal in Nederlands-Indië tijdens de Tweede Wereldoorlog te schrijven. Daarin zijn ze goed geslaagd. De beschrijving van het kampleven geeft het boek extra belang.
Waar gebeurd of niet? Ik vrees dat vooral het kampleven waarheidsgetrouw is weergegeven.
[24 november 2014]